عدالت فضایی در مقیاس شهری در ایران؛ فرامطالعه چارچوب نظری مقاله‌های علمی موجود
Spatial Justice in Urban Scale in Iran; Meta- Study of Selected Articles’ Theoretical Framework
اشتراک گذاری
اشتراک در شبکه های اجتماعی :
گزارش خطا
عدالت فضایی از موضوعاتی است که در دهه اخیر ذهن جامعه علمی کشور را در حوزه‌ی مطالعات شهری بسیار به خود مشغول کرده است؛ صاحب‌نظران متعددی در این حوزه به ایراد نظر پرداخته‌اند و پژوهش‌های مختلفی در این زمینه انجام‌یافته است. از این رو مقاله حاضر در نظر دارد تا به واکاوی و آسیب‌شناسی حوزه نظری پژوهش‌های انجام‌شده در قلمرو میان‌رشـته‌ای عدالت فضایی در مقیاس شهری در ایران بپردازد. مقاله پیش رو از نوع ترکیبی و مبتنی بر راهبرد فرامطالعه است. جامعه‌ی آماری پژوهش را ۴۴ مقاله علمی-پژوهشی با محوریت موضوعی عدالت فضایی در بـازة زمـانی ۱۳۸۳-۱۳۹۴ تشکیل می‌دهد. به‌منظور گردآوری و تحلیل داده‌ها از شیوه‌هایی چون مرور نظام‌مند و کدگذاری باز استفاده‌شده است. در این زمینه فرم جامعی مخصوص تلخیص و استخراج داده از پژوهش‌های منتخب تهیه شد که حاوی مقوله‌هایی در خصوص مشخصات عمومی و چارچوب نظری مقاله‌ها بود. نتایج پژوهش بیانگر عمق کم مطالعات در قلمرو نوظهور و میان‌رشته‌ای عدالت فضایی در مقیاس شهری در ایران است. پـژوهش‌های انجام‌شده، به‌صورت فراگیری تلقی سوسیالیستی از عدالت فضایی را مفروض گرفته‌اند؛ لذا در بیش‌تر پژوهش‌ها، رویکردی توزیعی از نوع برابری محور به بحث عدالت در شهر موردتوجه قرارگرفته و از توجه به ریشه‌های بی‌عدالتی در قالب عدالت ساختاری بازمانده‌اند.
Contemporary cities from many aspects have challenges with the phenomenon of injustice and in different areas suffer from the distribution of benefits, housing, and access to services. Meanwhile, the spatial justice and related studies have raised in response to these issues as an emerging and interdisciplinary field. Hence, justice has become a principal goal of urban planning in its institutions and grassroots forms. In parallel, in the last decade in Iran, spatial justice has also been the fundamental issue in the field of urban studies. Several scholars have contributed and commented to this issue. Also, various researches have been conducted in this Academic field. Activists seeking a more fair distribution of the benefits and burdens of society have increasingly turned to broader coalitions of justice. Therefore, this paper intends to analyze theoretical framework of researches in the realm of urban spatial justice in Iran. The article is based on a mixed method research plan and meta-study strategy. Meta-study is a second-order analysis that seeks to not only synthesize the results of prior works, but also to reflect upon the processes within that research. The research design of this meta-study is developed by Paterson et al., which itself was based on Zhao’s approach. The two phases of the Meta - study are analysis and synthesis. The analysis must take place before synthesis in order to generate new and more complete understandings of the phenomenon under study. In order to perform this meta-study, the databases of all articles published in Iranian journals and elated papers presented at the Congress, and the Student thesis was searched. Finally, the study population consists of 44 articles with a focus on spatial justice in the period 1383-1394. Also, methods such as systematic review and open coding were used to collect and analyze the data. Then, a comprehensive form for summarizing and extracting data from selected researches were prepared to include categories about the article details and the theoretical framework. The results indicate that the concept of spatial justice is of great value today in Iran to geography and urban planning in particular since it is a concept which transcends disciplinary boundaries. Howbeit, there are shallow studies in the interdisciplinary realm of spatial justice too. Also, it is necessary to say that many researches are based on the presumption of socialist definition of justice. Therefore, more articles were addressed in distribution approach of spatial justice based on equality. In these articles justice is frequently evaluated on the basis of “results” or spatial distributions .Meanwhile, they neglected the structural roots of injustice in the form of spatial justice. These roots engage with issues of representational space where identities and experiences constitute the process of justice. Distributive justice is a necessary but not sufficient aspect of a normative pitch in planning, which is badly needed. It fails to address the causes of injustice, which are structural and lie in the role of power. So it is better for the further studies of spatial justice to focus on decision-making procedures
(1.3 مگابایت)
دانلود مقاله
مشخصات مقاله
ازکیا، م و توکلی، م (1385)، فراتحلیل مطالعات رضایت شغلی در سازمان‌های آموزشی، فصلنامه علوم اجتماعی، شماره 27، صص 1-26.
امین‌زاده، ب و روشن، م (۱۳۹۳)، ارزیابی روش‌های سنجش عدالت فضایی در توزیع کاربری اراضی شهری، فصلنامه آرمان‌شهر، دوره۷، شماره ۱۳، صص ۲۴۳-۲۵۸.
ایمان، م و نوشادی، م (۱۳۹۰)، تحلیل محتوای کیفی، فصلنامه پژوهش، شماره ۲، صص ۱۵-۴۴.
برک‌پور، ن و اسدی، ا (۱۳۹۰)، مدیریت و حکمروایی شهری (نسخه چاپ دوم)، دانشگاه هنر، تهران.
پوراحمد، ا؛ حاتمی نژاد، ح؛ زیاری، ک؛ فرجی، ح و وفایی، ا (۱۳۹۳)، بررسی و ارزیابی کاربری اراضی شهری از منظر عدالت اجتماعی، فصلنامه آمایش سرزمین، دوره۶ ، شماره۲، صص ۱۷۹- ۲۰۸.
پورمحمدی، م؛ حکمت‌نیا، ح و صفرلویی، م (۱۳۹۳)، بررسی و تحلیل فضایی نابرابری‌های اجتماعی در مناطق شهری ارومیه، فصلنامه پژوهش‌های بوم‌شناسی شهری، دوره ۵، شماره ۱، صص ۵۷-۷۰.
تبریزی، م (۱۳۹۳)، تحلیل محتوای کیفی از منظر رویکردهای قیاسی و استقرایی، فصلنامه علوم اجتماعی، شماره ۶۴، صص ۱۰۶-۱۳۸.
تراب‌زاده جهرمی، م و سجادیه، ع (۱۳۹۰)، گونه‌شناسی نظریات عدالت مبتنی بر ابعاد فلسفی؛ روشی در تبیین ماهیت مفهومی عدالت، دو فصلنامه علمی- تخصصی مطالعات اقتصاد اسلامی، دوره ۳، شماره ۶ ، صص ۵۹-۹۵.
توکلی‌نیا، ج؛ مسلمی، آ؛ فیروزی، ا و بند، س (۱۳۹۴)، تحلیلی بر پراکنش جمعیت و توزیع خدمات شهری بر پایه عدالت فضایی، فصلنامه پژوهش‌های جغرافیای برنامه‌ریزی شهری، دوره ۳، شماره ۳، صص ۲۸۵- ۳۰۸.
جوان، ج و عبداللهی، ع (۱۳۸۷)، عدالت فضایی در فضاهای دوگانه شهری، فصلنامه ژئوپلیتیک، دوره ۴، شماره ۲، صص ۱۳۱-۱۵۶.
حاتمی نژاد، ح؛ واحدیان بیکی، ل و پرنون، ز (۱۳۹۳)، سنجش الگوی توزیع فضایی خدمات شهری در منطقه 5 شهر تهران به کمک مدل آنتروپی و ویلیامسون، فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، دوره ۲۹، شماره ۳، صص ۱۷- ۲۸.
حافظ نیا، م (۱۳۹۳)، مقدمه‌ای بر روش تحقیق در علوم انسانی، سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها (سمت)، تهران.
حبیبی، ک؛ علیزاده، ه؛ مرادی مسیحی، و؛ ولدبیگی، س و وفایی، س (۱۳۹۰)، بررسی و تحلیل وضعیت عدالت اجتماعی در ساختار فضایی شهر سنندج. فصلنامه آرمان‌شهر، شماره ۷، صص ۱۰۳-۱۱۲.
حکمت نیا، ح؛ گیوه‌چی، س؛ حیدری نوشهر، ن و حیدری نوشهر، م (۱۳۹۰)، تحلیل توزیع فضایی خدمات عمومی شهری با استفاده از روش استانداردسازی داده‌ها، تاکسونومی عددی و مدل ضریب ویژگی، فصلنامه پژوهش‌های جغرافیای انسانی، شماره ۷۷، صص ۱۶۵-۱۷۹.
حیدری چیانه، ر؛ علیزاده زنوزی، ش و عیوضلو، د (۱۳۹۳)، تحلیلی بر توزیع جمعیت و دسترسی به خدمات شهری در شهر مرند مبتنی رویکردی عدالت‌محور، فصلنامه مطالعات برنامه‌ریزی شهری، دوره ۲، شماره ۷، صص ۱۱-۲۷.
خاکی، غ (۳۸۶)، روش تحقیق با رویکردی به پایان‌نامه نویسی، انتشارات بازتاب، تهران.
خیرالدین، ر (۱۳۹۲)، پویشی در ترجمان فضایی کالبدی مفهوم اسلامی عدالت با تحلیل کارتوگرافیک تعادل فضایی در نواحی ۱۱۲ گانه کلان‌شهر تهران، فصلنامه پژوهش‌های معماری اسلامی، شماره ۱، صص ۴۳-۵۸.
داداش‌پور، ه؛ علیزاده، ب و رستمی، ف (۱۳۹۴ الف)، گفتمان عدالت فضایی در شهر، آذرخش، تهران.
داداش پور، ه؛ علیزاده، ب و رستمی، ف (۱۳۹۴ ب)، تبیین چارچوب مفهومی عدالت فضایی در برنامه‌ریزی شهری با محوریت مفهوم عدالت در مکتب اسلام، فصلنامه نقش جهان، شماره ۱، صص ۷۵-۸۴.
داداش پور، ه؛ رستمی، ف و علیزاده، ب (۱۳۹۴ ج)، بررسی و تحلیل توزیع عادلانه خدمات شهری و الگوی پراکنش فضایی آن‌ها در شهر همدان، فصلنامه مطالعات شهری کردستان، شماره ۱۲، صص ۵-۱۸.
داداش‌پور، ه؛ علیزاده، ب و رستمی، ف (۱۳۹۴ د)، جایگاه عدالت فضایی در نظام برنامه‌ریزی شهری ایران، فصلنامه راهبرد توسعه، شماره ۴۳، صص ۱۸۱-۲۰۶.
داداش‌پور، ه و رستمی، ف (۱۳۹۰ الف)، بررسی و تحلیل نحوه‌ی توزیع خدمات عمومی شهری از دیدگاه عدالت فضایی، فصلنامه جغرافیا و توسعه ناحیه‌ای، شماره ۱۶، صص ۱۷۱-۱۹۸.
داداش‌پور، ه و رستمی، ف (۱۳۹۰ ب)، سنجش عدالت فضایی یکپارچه خدمات عمومی شهری بر اساس توزیع جمعیت، قابلیت دسترسی و کارایی در شهر یاسوج، فصلنامه مطالعات و پژوهش‌های شهری و منطقه‌ای، دوره ۳، شماره ۱۰، صص ۱-۲۲.
ذاکریان، م؛ موسوی، م و باقری کشکولی، ع (۱۳۸۹)، تحلیلی بر پراکنش جمعیت و توزیع خدمات در محلات شهری میبد از منظر توسعه پایدار، فصلنامه پژوهش و برنامه‌ریزی شهری، دوره ۱، شماره ۲، صص ۶۱-۸۴.
رضوانی، ر (۱۳۸۹)، تحلیل محتوا، عیار پژوهش در علوم انسانی، شماره ۳، صص ۱۳۷-۱۵۶.
رفیعیان، م و شالی، م (۱۳۹۱)، تحلیل فضایی سطح توسعه‌یافتگی تهران به تفکیک مناطق شهری، فصلنامه مدرس علوم انسانی- برنامه‌ریزی و آمایش فضا، دوره ۱۶، شماره ۴، صص ۲۵-۴۹.
رهنما، م و ذبیحی، ج (۱۳۹۰)، تحلیل توزیع تسهیلات عمومی شهری در راستای عدالت فضایی با مدل یکپارچه دسترسی در مشهد، فصلنامه جغرافیا و توسعه، شماره ۲۳، صص ۵-۲۶.
روسـتایی، ش؛ تـرکمن‌نیـا، ن و حسینی، م (۱۳۹۳)، بررسی تطبیقی عدالت فضایی در شاخص‌های ایمنی پارک‌های شهری، فصلنامه مطالعات و پژوهش‌های شهری و منطقه‌ای، دوره ۶، شماره ۲۲، صص ۱۰۹-۱۲۶.
روستایی، ش؛ بابایی، ا و کاملی‌فر، ز (۱۳۹۲)، ارزیابی عدالت فضایی در پراکنش خدمات شهری مطالعه موردی کلان‌شهر تبریز، فصلنامه آمایش جغرافیایی فضا، دوره ۳، شماره ۱۰، صص ۸۱-۱۰۰.
زیاری، ک؛ مهدیان بهنمیری، م و مهدی، ع (۱۳۹۲)، بررسی و سنجش عدالت فضاییِ بهره‌مندی از خدمات عمومی شهری بر اساس توزیع جمعیت و قابلیت دسترسی در شهر بابلسر، فصلنامه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، دوره ۱۳، شماره ۲۸، صص ۲۱۷-۲۴۱.
ساسانپور، ف؛ تابعی، ن؛ مرادی، ث و نیازی، چ (۱۳۹۳)، بررسی و تحلیل توزیع فضایی خدمات شهری در مناطق شهری با رویکرد توسعه پایدار، فصلنامه جغرافیا و مطالعات محیطی، دوره ۳، شماره ۹، صص ۳۷-۴۶.
سعیدی رضوانی، ه (۱۳۹۴)، گذری بر شهر عادلانه در نظریه‌های شهرسازی و آموزه‌های اسلامی، فصلنامه شهر پایدار، دوره ۱، شماره ۱، صص ۱۳۵-۱۶۳.
سعیدی رضوانی، ه و نوریان، ف (۱۳۸۸)، بازخوانی عدالت در اجرای طرح‌های شهری کشور نمونه میدان شهدا در مشهد، فصلنامه پژوهش‌های جغرافیای انسانی، شماره ۶۸، صص ۸۵-۱۰۲.
سعیدی رضوانی، ه و نوریان، ف (۱۳۹۳)، «شهرسازی عدالت_ محور»؛ رهیافتی پیشرو در برنامه‌ریزی شهری، فصلنامه مطالعات شهری کردستان، شماره ۱۲، صص ۴۷-۵۸.
سهرابی، ب؛ اعظمی، ا و یزدانی، ح (1390)، آسیب‌شناسی پژوهش‌های انجام‌شده درزمینه مدیریت اسلامی با رویکرد فراترکیب، فصلنامه چشم‌انداز مدیریت دولتی، شماره 6، صص 9-24.
شکوهی، م (۱۳۹۳)، تحـولات مفهوم عدالـت در جامـعه هنـد و نمود فضـایـی آن. فصلنامه هـنر و تـمدن شـرق، دوره ۲، شماره ۶، صص۳۰-۴۱.
ضرابی، ا و موسوی، م (۱۳۸۹)، تحلیل فضایی پراکنش جمعیت و توزیع خدمات در نواحی شهری یزد، فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، شماره ۹۷، صص۲۷-۴۶.
طبیبیان، م؛ شکوهی، م و ارباب، پ (۱۳۸۹)، ارزیابی عدالت اجتماعی در طرح منظر شهری محله خوب بخت. فصلنامه آرمان‌شهر، شماره ۵، صص ۱۱۱-۱۲۲.
عزیزی، م و شکوهی بیدهندی، م (۱۳۹۴)، تحلیل سیر تحول تاریخی مفهوم عدالت اجتماعی در برنامه‌های توسعه شهری ایران، فصلنامه تحقیقات تاریخ اجتماعی، دوره ۵، شماره ۲، صص ۱۲۵-۱۴۹.
علوی، س و احمدی، ف (۱۳۹۳)، مدل‌سازی کمی دسترسی به پارک‌های شهری با رویکرد عدالت فضایی، فصلنامه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، دوره ۱۴، شماره ۳۴، صص ۶۹-۸۸.
کامران، ح؛ پریزادی، ط و حسینی امینی، ح (۱۳۸۹)، سطح‌بندی خدمات شهری در مناطق کلان‌شهر تهران، دوفصلنامه جغرافیا و برنامه‌ریزی منطقه‌ای، دوره ۱، شماره ۱، صص ۱۴۷-۱۶۴.
کریمیان بستانی، م و اقبالی، ن (۱۳۹۰)، بررسی روند توزیع مراکز آموزشی در شهر زاهدان با تأکید بر عدالت اجتماعی، فصلنامه پژوهش‌های جغرافیای انسانی، دوره ۳، شماره ۲، صص ۱۸۱-۱۹۲.
کریمیان بستاوی، م و مولایی هشجیه، ن (۱۳۹۱)، ارزیابی عدالت فضایی مراکز آموزشی در شهر زاهدان با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی GIS. فصلنامه فضای جغرافیایی، دوره ۱۲، شماره ۴۰، صص ۱۷۰-۱۸۹.
مارکوس، پ؛ کونلی، ج؛ نووی، ج؛ اولیوو، ا؛ پاتر، س و استیل، ج (تدوین کنندگان) (۱۳۹۱)، در جستجوی شهر عدالت‌محور: بحث‌هایی در نظریه و تجربه شهری، مترجم: سعیدی رضوانی، ه. و کشمیری، م.، سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران، موسسه نشر شهر، تهران.
محمدپور، ا (۱۳۸۹)، فراروش: بنیان‌های فلسفی و عملی روش تحقیق ترکیبی در علوم اجتماعی و رفتاری، جامعه‌شناسان، تهران.
مرصوصی، ن (۱۳۸۳)، توسعه‌یافتگی و عدالت اجتماعی شهر تهران، فصلنامه پژوهش‌های اقتصادی، شماره ۱۴، صص ۱۹-۳۱.
مستوفی الممالکی، ر؛ بسطامی نیا، ا و تازش، ی (۱۳۹۲)، بررسی و تحلیل توسعه تسهیلات شهری از دیدگاه عدالت فضایی، فصلنامه جغرافیا و مطالعات محیطی، دوره ۲، شماره ۶، صص ۷-۱۶.
موحد، ع؛ تولایی، س؛ کمانرودی کجوری، م و تابعی، ن (۱۳۹۳)، تحلیل نابرابری‌های فضایی توزیع خدمات در سطح محلات منطقۀ شش تهران، فصلنامه آمایش سرزمین، دوره ۶، شماره ۱، صص ۵۹-۸۲.
موسوی، م (۱۳۹۱)، شکل پایدار شهر و عدالت اجتماعی، فصلنامه پژوهش‌های جغرافیای انسانی، شماره ۸۰، صص ۱۷۷-۱۹۲.
مهدیزاده، ج (۱۳۸۶)، برنامه‌ریزی راهبردی توسعه شهری (تجربیات اخیر جهانی و جایگاه آن در ایران)، شرکت طرح و نشر پیام سیما، تهران.
نظم فر، ح؛ عشقی چهاربرج، ع و قاسمی، م (۱۳۹۳)، تحلیل وضعیت عدالت اجتماعی در ساختار فضایی درون‌شهری، فصلنامه جغرافیا و مطالعات محیطی، دوره ۳، شماره ۱۱، صص ۹۱-۱۱۲.
نوریان، ف و سعیدی رضوانی، ه (۱۳۹۱)، گونه‌شناسی آرای بنیادین معطوف به عدالت در شهر، فصلنامه ساخت شهر، ۲۰، صص ۱۳-۲۴.
نیومن، پ و تورنلی، ا (۱۳۸۷)، برنامه‌ریزی شهری در اروپا، مترجم: اقوامی مقدم، ع، انتشارات آذرخش، تهران.
وارثی، ح؛ زنگی‌آبادی، ع و یغفوری، ح (۱۳۸۷)، بررسی تطبیقی توزیع خدمات عمومی شهری از منظر عدالت اجتماعی، فصلنامه جغرافیا و توسعه، شماره ۱۱، صص ۱۳۹-۱۵۶.
وارثی، ح؛ قائد رحمتی، ص و باستانی فر، ا (۱۳۸۶)، بررسی اثرات توزیع خدمات شهری در عدم تعادل فضایی جمعیت، فصلنامه جغرافیا و توسعه، دوره ۵، شماره ۹، صص ۹۱-۱۰۶.
وفاییان، ا و منصوریان، ی (۱۳۹۳)، چگونه یک تحقیق مروری انجام دهم؟، فناوری اطلاعات و ارتباطات: مفاهیم و کاربردها، ؟؟؟؟، صص ۸۵-۹۰.
هاروی، د (۱۳۷۶)، عدالت اجتماعی و شهر، مترجم: حسامیان، ف. و دیگران، چاپ اول، شرکت پردازش و برنامه‌ریزی شهری، تهران.
Amin, A (2006), The Good City, Urban Studies, 43, pp.1009-1023.
Bromberg, A; Morrow, G & Pfeiffer, D (2007), Editorial Note: Why Spatial Justice? Critical Planning, ????, pp.1-4.
Dufaux , F; Gervais-Lambony, P; Lehman-Frisch, S & Moreau , S (2009), Birth Announcement, Spatial Justice, Retrieved from http://www.jssj.org
Fainstein, S (2014), The just city, International Journal of Urban Sciences, 18, pp.1-18.
Friedmann, J (2000), The good city: In defense of utopian thinking, International Journal of Urban and Regional Research, 24, pp.460-472.
Harvey, D (1992), Social justice, postmodernism and the city, International Journal of Urban and Regional Research, 16, pp.588-601.
Merrifield, A & Swyngedouw, E (1996), The urbanization of injustice, Lawrence and Wishart, London.
Paterson, B; Thorne , S; Canam , C & Jillings , C (2001), Meta- study of qualitative health research: a practical guide to meta-analysis and meta-synthesis, Sage, California.
Soja, E (2009), The city and spatial justice, S. Didier, & F. Dufaux, Eds., spatial justic, 1. Retrieved from http://www.jssj.org
Zhao, S (1991), Meta-theory, meta-method, meta-data analysis:what, why, and how?, Sociological Perspectives, 34, pp.377–390.
مسابقات
جوایز
نشریات
