بازخوانی اسلامی از مدل محیط-رفتار راپاپورت در سازمان فضایی خانه و تحقق سنجی آن در طرح
Islamic Review of Rapoport’s Environmental Behavior Study (EBS) for Home Space Design Model and Analyzing its Efficacy in Design
اشتراک گذاری
اشتراک در شبکه های اجتماعی :
گزارش خطا
سازمان فضایی خانهها در خلال تحولات نوگرایی بیشترین تغییر را داشته است. این تغییر فرهنگ، در ساخت سازمان فضایی خانه در تغییر روابط اعضای خانواده نسبت به گذشته کاملاً قابل مشاهده است. دانشجویان در آموزش طراحی مسکن معمولاً با نظام متعارضی از روابط فضایی در خانههای گذشته و امروز مواجه میشوند و براساس سلیقه و آموزشهای آزاد استادان، طرحی با تأکید بر ابعاد خلاقیت و زیبایی که حالتی آزاد و فردی دارد، پیشنهاد میدهند. هدف پژوهش، ارائه مدلی برای ایجاد رابطه بین محتوا و طراحی و تحققسنجی آن، با تأکید بر عرصهبندی فضاهای درونی خانه برمبنای روابط خانواده در مکتب اسلام است. بدینمنظور از مدل تحلیل محیط-رفتار راپاپورت بهره گرفته شد. شکل ایرانی-اسلامی مدل برمبنای روابط خانواده در اسلام صورت داده شد و با بهرهگیری از روش استدلال منطقی و با نظرسنجی دلفی از متخصصان طراحی خانه، اعتبار یافتهها تأیید و مدل نهایی تنظیم گردید. سپس مدل فوق بهعنوان ابزار آموزش طراحی سازمان فضایی خانه، برای دانشجویان سال دوم کارشناسی معماری در دو گروه آزمون و کنترل بهکار گرفته شد. اگرچه سنجش تمامی طرحهای دو گروه توسط مؤلفان صورت گرفت، بار دیگر توسط پنج متخصص طراحی خانه از نمونه آماری منتخبی از هر دو گروه، اعتبار نتایج تأیید گردید. نتایج تحقیق نشان میدهد گروه آزمون با درصد معناداری روابط فضایی داخلی خانه را نزدیکتر به آموزههای فرهنگ اسلامی طراحی نمودهاند و این در حالی است که از بعد خلاقیت و زیباییشناسی تفاوت معناداری بین دو گروه مشاهده نمیشود. بنابراین اگرچه زیباییشناسی خانه مستقل از سازمان فضایی آن نیست، ولی با رعایت حساسیتهای مدل باز هم میتوان به آموزش صحیح نسبت به تحقق طرح مطلوب و همهجانبه از دانشجویان امیدواربود.
Home as a dwelling of family is highly effective on the behavior and family members’ relationship with together. In this case, designing the home’s interior space interactions, on the basis of separated private, semi-private and non-private space zones that is called “Home Space Design”, can highly affect the relationship between family members. Home space design model has faced a rapid change through the period of modern evolution. The changing culture of this design model is noticed through the current changes of relations between family members in comparison with the past. This case has been highly effective on home design and its education. Understanding home space design according to family members’ relationship parameters in Islam is so important that can affect the improvement of content in student’s design. Undergraduate students are usually facing with a conflict in spatial relations of today’s residential space design and the previous one, and therefore, offer their design ideas on the grounds of personal creativity and aesthetic cognition of their design tutors. This turns the design process into an independent, individually oriented process. This study aims to present a model for teaching residential design, and to create relationship between content and design based on this model, with regards to the differentiations of private, semi-private and non-private space zones in residential interior spaces (Home Space Design Model), and this will be carried out on the basis of family relations in Islam. This model can connect the content of family relationship in Islam with home interior space design. To achieve the study’s aim, environmental behavior study (EBS) of Amos Rapoport was adapted with family relations from Islamic viewpoint. Although Islamic viewpoint is basis of this study for presented home space design, however, use of environmental behavior study (EBS) of Amos Rapoport created possibility for adapting this model for a different cultures. Environmental behavior study of Amos Rapoport has noticed the importance of cultural differences for designing and content of it. In this paper, a suggested model was designed with regards to the Islamic content in the boundaries of Islamic-Iranian concept according to Rapoport’s model. The research results were then confirmed by residential design experts, through interviews and questionnaires, and by use of Delphi Method. In the next step, proficiency examination of this model, introduced as an educational tool for home space design model, in the first design studio, was carried out for two undergraduate student groups of analysis and control. Finally, the selected static samples of both groups were examined and confirmed by five residential design experts to validate this analysis. Results show that the analysis group designed their home space system with regard to Islamic thought about family relationship by high percentage, whereas no much difference is noticed in creativity and aesthetic aspects of both examined groups. This shows that although aesthetic aspect of a residence is not independent from its home space design model, the realization of a fine comprehensive design education is achievable through a detailed compliance with the suggested model’s priorities.
(829.2 کیلوبایت)
دانلود مقاله
مشخصات مقاله
- قرآن کریم (1374) ترجمة ناصرمکارم شیرازی، دارالقرآن کریم، دفتر مطالعات تاریخ و معارف اسلامی، تهران و قم.
- آقالطیفی، آزاده (1390) «انسان و خانه: تبیین الگوی تعامل انسان و خانه معاصر در ایران»، رساله دکتری معماری، دانشگاه تهران.
- ابوجعفر محمدبن یعقوب الکلینی (1388 ه.ق.) الکافی، دارالکتاب الاسلامیه، طهران.
- افشارنادری، کامران (1374) «همنشینی اضداد در معماری ایرانی»، مجله آبادی، سال پنجم، شماره 19، صص. 68-75.
- السیوطی، عبدالرحمن ابن‌ابی‌بکر (1401 ه.ق.) الجامع الصغیرفی احادیث البشیر النذیر، دارالفکر، بیروت.
- الکساندر، کریستوفر (1387) زبان الگو: شهرها، مرکز مطالعاتی و تحقیقاتی شهرسازی و معماری، تهران.
- بحرینی، سیدحسین و تاجبخش، گلناز (1378) «مفهوم قلمرو در فضاهای شهری و نقش طراحی شهری خودی در تحقق آن»، مجله هنرهای زیبا، شماره 6، صص. 18-31.
- بمانیان، محمدرضا (1389) «انعکاس معانی منبعث از جهان بینی اسلامی در طراحی معماری»، مجله مطالعات شهر ایرانی-اسلامی، شماره 2، صص. 39-48.
- بمانیان، محمدرضا (1390) «بازشناسی مفاهیم معنوی سکونت در مسکن سنتی اقلیم کویری»، مجله مطالعات شهر ایرانی-اسلامی، شماره 5، صص. 95-102.
- بورکهارت، تیتوس (1369) هنر مقدس، ترجمه جلال ستاری، انتشارات سروش، تهران.
- بهشتی، احمد ( 1385) خانواده در قرآن، مؤسسه بوستان کتاب، مرکز چاپ و نشر دفتر تبلیغات اسلامی حوزة علمیّه، قم.
- پیرنیا، محمد کریم (1381) آشنایی با معماری اسلامی ایران، تدوین غلامحسین معماریان، انتشارات دانشگاه علم و صنعت ایران، تهران.
- جمعی از مؤلفان (1382) روانشناسی اجتماعی با نگرش به منابع اسلامی، پژوهشکده حوزه و دانشگاه، تهران.
- حائری، حمیدرضا (1388) خانه، فرهنگ، طبیعت، مرکز مطالعاتی و تحقیقاتی شهرسازی و معماری، تهران.
- حجت، عیسی (1380) «سنت و بدعت در آموزش معماری»، رساله دکتری معماری، دانشگاه تهران.
- حرانی، ابومحمد الحسن بن شعبه (1974) تحف العقول عن آل الرسول، اعلمی للمطبوعات، بیروت.
- حر عاملی (بی‌تا) وسایل الشیعه، جلد14، بی جا.
- دلشاد تهرانی، مصطفی (1388) سیره نبوی، منطق عملی، دفتر چهارم: سیر خانوادگی، انتشارات دریا، تهران.
- راپاپورت، ایموس (1391) فرهنگ، معماری و طراحی، ترجمه ماریا برزگر و مجید یوسف نیاپاشا، انتشارات شلفین، ساری.
- رسولی محلاتی، سیدهاشم ( 1384) غررالحکم و درر الکلم آمدی (ره) جلد اول، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، تهران.
- رنجبر کرمانی، علی محمد (1389) «روش سامانه‌ای در طراحی معماری در پرتو بینش اسلامی»، رساله دکتری معماری، دانشگاه علم و صنعت ایران، تهران.
- زارع، لیلا (1390) «شناسایی ویژگی‌ها و اصول طراحی مسکن مطلوب بر پایه تعالیم اسلامی»، رساله دکتری معماری، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم تحقیقات، تهران.
- سرتیپی‌پور، محسن (1383) «آسیب شناسی مشکلات مسکن در ایران»، مجله صفه، شماره 39، صص. 23-45.
- علاءالدین بنحسامالدین المتقی الهندی (1409ق) کنزالعمال فی احادیث الاقوال و الافعال، موسسه الرساله، بیروت.
- علی بن محمداللیثی الواسطی (1376ش) عیون الحکم و المواعظ، دارالحدیث.
- عینی‌فر، علیرضا (1379) «عوامل انسانی-محیطی مؤثر بر طراحی مجموعه‌های مسکونی»، مجله هنرهای زیبا، شماره 8، صص. 109-118.
- عینی‌فر، علیرضا (1382) «الگویی برای تحلیل انعطافپذیری در مسکن سنتی ایران»، مجله هنرهای زیبا، شماره 13، صص. 64-77.
- عینی‌فر، علیرضا (1386) «نقش غالب الگوهای عام اولیه در طراحی محله‌های مسکونی معاصر»، مجله هنرهای زیبا، شماره 32، صص. 39-50.
- فرازنیا، حمیدرضا (1371) «بر آستانه خانه»، مجله صفه، شماره 5، صص. 36-45.
- فون مایس، پی یر (1386) نگاهی به مبانی معماری، از فرم تا مکان، ترجمه سیمون آیوازیان، انتشارات دانشگاه تهران، تهران.
- کوپر مارکوس، کلر (1382) «خانه نمادی از خویشتن»، ترجمه احمد علیقیان، فصلنامه فرهنگستان هنر، شماره 5، صص. 84-119.
- گروتر، یورگ (1388) زیبایی شناسی در معماری، ترجمه جهانشاه پاکزاد، عبدالرضا همایون، انتشارات دانشگاه شهید بهشتی، تهران.
- گیدنز، آنتونی (1378) جامعه‌شناسی، ترجمه منوچهر صبوری، تهران، نشر نی.
- لاوسن، برایان (1384) طراحان چگونه می‌اندیشند، ابهام زدایی از فرایند طراحی، ترجمه حمید ندیمی، انتشارات دانشگاه شهید بهشتی، تهران.
- لنگ، جان (1381) آفرینش نظریه معماری، نقش علوم رفتاری در طراحی محیط، ترجمه علیرضا عینی‌فر، انتشارات دانشگاه تهران.
- مجلسی، محمد تقی (1111ق) بحارالأنوار، جلد 74، به اهتمام محمد مهدی بن آخوند ملاصالح، تبریز.
- محدث نوری (1313ق) مستدرک الوسائل، مؤسسه آل البیت لاحیاء التراث، قم.
- محمدی ری شهری، محمد (1377) میزان الحکمه، ترجمه حمیدرضا شیخی، ناشر، دار الحدیث، قم.
- محمدی ری شهری، محمد (1379) میزان الحکمه، نشر مرکزالاعلام الاسلامی، تهران.
- محمدی ری شهری، محمد (1382) منتخب میزان الحکمه، دارالحدیث، تهران.
- محمودی، امیرسعید (1383) «تفکر در طراحی- معرفی الگوی تفکر تعاملی در آموزش طراحی»، مجله هنرهای زیبا، شماره20، صص. 27-36.
- محدث نوری (1313 ق) مستدرک‌الوسائل، جلد1، مؤسسه آل البیت لاحیاء التراث، قم.
- مهاجری، ناهید، قمی، شیوا (1387) «رویکردی تحلیلی بر نظریه‌های طراحی کریستوفر الکساندر»، مجله هویت شهر، شماره 2، صص. 45-56.
- ناری قمی، مسعود (1389) «مطالعه‌ای معناشناختی در باب مفهوم درونگرایی در شهر اسلامی»، مجله هنرهای زیبا، شماره 43، صص. 69-82.
- ندیمی، هادی (1370) «مدخلی بر روش‌های آموزش معماری»، مجله صفه، سال اول، شماره 2، صص. 4-18.
- نقی‌زاده، محمد (1379) «ویژگی‌های کیفی مسکن مطلوب»، مجله صفه، شماره 31، صص. 90-103.
- نقی‌زاده، محمد (1386) جایگاه فرهنگ اسلامی در آموزش هنر، معماری و شهرسازی، سازمان شهرداری‌ها و دهیاری‌های کشور، تهران.
- نقره‌کار، عبدالحمید (1387) درآمدی بر هویت اسلامی در معماری و شهرسازی، وزارت مسکن و شهرسازی، تهران.
- نوربرگ شولتز، کریستیان (1389) مفهوم سکونت، به سوی یک معماری تمثیلی، ترجمه محمود امیریاراحمدی، چاپ چهارم، انتشارات آگه، تهران.
- نوری طبرسی، حسین (1988 م) مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، آل البیت لاحیاءالتراث العربی، بیروت.
- نهج البلاغه (قرن چهارم قمری) گردآوری سید رضی.
- Alexander, Christopher (1977) A Pattern Language, Oxford University Press, New York.
- Blunt, Alison & Dowling, Robyn (2006) Home (Key Ideas in Geography), Routledge, London.
- Coolen, Henny & Ozaki, Ritsuko (2004) Culture, Lifestyle and the Meaning of a Dwelling, University of Toronto, Toronto.
- Ghafourian, Mittra (2012), A Correlation Model on Flexible Building Design with User Satisfaction in Residential Unit Plan, PhD Dissertation, UTM, Malaysia.
- Gifford, R. (1998) Environmental Psychology, Principles and Practice, Privacy and Human Behavior, Allyn and Bacon.
- Montreuil, Christelle (2011) Impact of Home Modifications on the Meaning of Home for People with Disabilities, Laval University, Canada.
- Moore, Jeanne (2000) “Placing home in context”, Journal of Environmental Psychology, Vol 20 (3), Sep 2000, pp. 207-217.
- Rapoport, Amos (1969) House Form and Culture (Foundations of Cultural Geography Series), Englewood Cliffs, Prentice Hall, N.J.
- Rapoport, Amos (1982) The meaning of built Environment (A Noverbal Communication Approach), Sage Publications, London.
- Roberts-Hughes, Rebecca (2011) The Case for Space, The Size of England’s New Homes, Royal Institute of British Architects.
- Sixsmith, Judith (1986) “The Meaning of Home: An Exploratory Study of Environmental Experience”, Journal of Environmental Psychology, 6, pp. 281-298.
مسابقات
جوایز
نشریات
http://aup.journal.art.ac.ir
