گونه شناسی کالبدی فضاهای اصلی خانه های چندطرف ساخت شهر اصفهان در گستره شکل تهرنگ
همواره استفاده از اصول کالبدي يکي از عوامل تأثيرگذار در طراحي ابنية تاريخي با عملکردهاي مختلف معرفي شده است. با توجه به سابقة چشمگير ساخت خانه، شناخت ويژگيهاي کالبدي، از جمله عوامل شکلي مؤثر در حفظ و نگهداري اين عملکرد، حايز اهميت خواهد بود. در اين پژوهش باور بنيادين آن است که فضاهاي اصلي خانهها بر اساس جهتهاي جغرافيايي و همچنين جهت کشيدگي حياط، مکانيابي، و طراحي شدهاند. با رجوع به سخنان نظريهپردازان در اين مورد، آشکار ميشود که آنها از منظرهاي متفاوتي، از جمله تاريخنگاري، جنبههاي معنوي و فلسفي، سلامتي، و اجتماعي به اين مفاهيم نگريستهاند. در اين پژوهش براي نخستين بار به گونهشناسي کالبدي تهرنگ فضاهاي اصلي خانههاي چندطرفساخت در شهر اصفهان پرداخته شده است. ابزارهاي مورد استفاده شامل جمعآوري اطلاعات به روش مطالعة اسنادي، کتابخانهاي، ميداني، و بهرهگيري از مصاحبههاي ساختاريافته با صاحبنظران و استادکاران است. جستار پيش روي به منظور بررسي ويژگيهاي کالبدي خانهها در قالب تهرنگ انجام گرفته است و از اين رهگذر چگونگي چيدمان فضاهاي خانههاي گذشته تحليل ميشود. بدين منظور، ابتدا اطلاعات مربوط به نمونههاي نخستين از طريق «مشاهده و برداشت ميداني»، «مصاحبه با استادکاران و مرمتگران ابنيه و سکنة قديمي خانهها»، و «مطالعات کتابخانهاي» جمعآوري شده است. سپس با دستهبندي و گونهشناسي شکلي فضاهاي طراحيشده در خانههاي تاريخي شهر اصفهان به تحليل ويژگيهاي مشترک و متفاوت تکرارشونده در آنها پرداخته شده است. بررسيها حاکي از آن است که جهت قرارگيري محور طولي حياط بر نحوة چيدمان و سازماندهي فضاها نقش مؤثر داشته و ويژگيهاي اقليمي همچون تابش نور و ابعاد حياط (طول و عرض) در اولويت دوم مد نظر قرار ميگرفته است، به گونهاي که کشيدگي حياط در جهت شماليـ جنوبي و يا شرقيـ غربي در چيدمان فضاها نقش مؤثري داشته است.
(1.1 مگابایت) دانلود مقالهمشخصات مقاله
اديبزاده، بهمن و فاطمه مصطفوي و محمدرضا رياضي و محمود رازجويان. آثار خانه در ايران از نوسنگي تا ساساني، تهران: شرکت عمران و بهسازي شهري ايران (مادرتخصصي عمران)، 1383.
پيرنيا، محمدکريم. آشنايي با معماري اسلامي ايران، تدوين غلامحسين معماريان، تهران: نشر سروش دانش. 1387.
ــــــــ . معماري ايراني، تدوين: غلامحسين معماريان، تهران: انتشارات دانشگاه علم و صنعت، 1392.
ــــــــ . نوارهاي صوتي، منتشرنشده، 1366.
حاجقاسمي، کامبيز و ديگران. گنجنامه، فرهنگ آثار معماري اسلامي ايران، دفتر چهارم: خانههاي اصفهان، تهران: دانشگاه شهيد بهشتي. 1377.
حائري مازندراني، محمدرضا. خانه، فرهنگ، طبيعت، تهران: انتشارات مرکز مطالعاتي و تحقيقاتي شهرسازي و معماري، 1388.
رفيعي سرشکي، بيژن و ندا رفيعزاده و عليمحمد رنجبر کرماني. فرهنگ مهرازي (معماري) ايران، تهران: مرکز تحقيقات ساختمان و مسکن، 1383.
سازمان ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري. نقشههاي برداشتشده از خانههاي اصفهان، اصفهان: منتشرنشده، 1396.
سرتيپي، محسن. «پديدارشناسي مسکن روستايي». در مسکن و محيط روستا، ش 133 (بهار 1390)، ص 3-14.
سلطانزاده، حسين. خانه در فرهنگ ايراني (مفاهيم و بعضي از کاربردها)، تهران: دفتر پژوهشهاي فرهنگي، 1396.
قائم، گيسو. «زبان مشترک ساخت مسکن در معماري گذشتة ايران»، در صفه، ش 21 و 22 (بهار و تابستان 1375). ص 22-27.
قاسمي سيچاني، مريم و غلامحسين معماريان، «گونهشناسي خانة دورة قاجار در اصفهان»، در هويت شهر، ش 7 (پاييز و زمستان 1389)، ص 87-94.
قزلباش، محمدرضا و فرهاد ابوالضياء. الفباي کالبدي خانة سنتي يزد، تهران: وزارت برنامه و بودجه، مرکز مدارک اقتصاديـ اجتماعي و انتشارات، 1364.
مستوفي، عبدالله. شرح زندگاني من، ج 1 و 2، تهران: انتشارات زواره، 1388.
وليبيگ، نيما و فرهنگ مظفر. فرهنگنامة واژههاي کهن ساختمان و هنرهاي وابسته، اصفهان: نشر گلدسته، 1389.
معماريان، غلامحسين. آشنايي با معماري مسکوني ايراني، گونهشناسي درونگرا، تهران: انتشارات دانشگاه علم و صنعت، 1372.
هدايت، رضاقليخان. فرهنگ انجمنآراي ناصري، تهران: چاپ اسلاميه. 1288.
ملکشهميرزادي، صادق. «تپه زاغه: تحليلي اجمالي از عملکرد منازل مسکوني»، در مجلة باستانشناسي و تاريخ، سال 6، ش 2-1 (1365)، ص 2-12.
ميرزايي، آزيتا و بهمن فيروزمندي. «معماري مسکوني دورة ايلام»، در مجلة باستانشناسي و تاريخ، ش 4 (پاييز و زمستان 1385)، ص 53-77.
نگهبان، عزتالله. مروري بر پنجاه سال باستانشناسي ايران، تهران: سازمان ميراث فرهنگي کشور، 1376.
Ghirshman, Roman. Tchoga Zanbil (Dur-Untash) I. La Ziggurat, Paris: MDP 39, 1966.
Mosavi, Ali. “Early Archaeological Adventures and Metrological Problems in Iran Archaeology: The Evidence from Susa”, in Iran, No. XXXI (1996), pp. 1-16.
Kinner, John M. A Geographical Memoir of the Persian Empire, London: John Murray, 1813.
Dyson, Robert H. “Early Works on the Acropolis at Susa: Beginning Of Prehistory in Iraq and Iran”, in Expedition, Vol. 10, No.N4 (1968), pp. 21-33.
Edzard, Dietz-Otto. Enmebargesi Von Kis, Za.53. Frankfort, H., 1959.
Potts, Daniel T. The Archaeology of Elam: Formation and Transformation of an Ancient Nian State, Cambridge University Press, 1999.
Rapoport, Amos. House Form and Culture, London, prentice-hall, Inc. 1969.
مسابقات
جوایز
نشریات