خانه‌ای با همسایگی سبز

این پروژه در مرحله اسکلت و سقف و در شروع عملیات تیغه چینی به دفتر ما پیشنهاد شد. شرایط پروژه عمده تفاوتی که با پروژه‌های قبلی داشت، موضوع مشارکت در ساخت بود. از این رو اولین تجربه دفتر ما در بحث طراحی و نظارت به شیوه مشارکت در ساخت شکل گرفت.
با توجه به اختلاف سطح و شیب عمومی زمین یک ورودی اصلی پیاده، دو ورودی سواره و دو ورودی فرعی در بنا پیش‌بینی شده است. ورودی اصلی پیاده جهت ورود به لابی اصلی مجتمع در جبهه شرقی است و ورودی‌های سواره به‌ترتیب یک ورودی در شرق جهت پارکینگ همکف و ورودی دیگر در جنوب به ‌واسطه رمپ به پارکینگ طبقه اول دسترسی دارند.
در طراحی این بنا باتوجه به امکان پیش‌آمدگی‌ها و کنسول‌ها مطابق ضوابط شهرداری، سعی شد به جای تولید فرم و احجام بیهوده بر روی نما، یک حرکت یکپارچه و نمادین بر روی ساختمان، عامل پیوند دهنده سه جهت بنا باشد. استفاده از دو مصالح آجر و چوب و تکرار المان‌های الگویی شکل مدرن مانند کرکره‌های چوبی، آجرهای مجوف و فلاور باکس‌های عمودی هدف طراح در انسجام و ایجاد یک حجم و نمای واحد با ایده واحد را دارد.
بنابراین به جای تلاش دراضافه نمودن المان‌های حجمی و صلب بر بنا سعی در ایجاد یکپارچگی به واسطه المان‌های تکرار شونده و عملکردی بناست. در چینش این المان‌ها سعی شده بنا از حالت کلاسیک خارج شده و نما را به شکل انتزاعی‌تری نزدیک نماید.
همسایگی
همسایگی یا جوار و مجاورت در این پروژه دستمایه و موضوع اصلی طراحی است. زمین پروژه در موقعیت ویژه‌ای قرارگرفته است، این زمین سه بر و در محل تقاطع سه خیابان فرعی در محدوده شمال‌غربی پارک قیطریه واقع شده است.
با توجه به ‌اینکه سه خیابان اطراف سایت عرض کمی دارند، فاصله بلوک‌های همسایه‌های شرقی، شمالی و جنوبی با ساختمانی که می‌بایست ‌طراحی می‌شد فاصله بسیار کمی بود. بنابراین اشراف دید مزاحم ساختمان‌های اطراف به حریم خصوصی داخل خانه و فضاهای عملکردی آن، تبدیل به مهمترین مساله پروژه شد. فضاهایی از قبیل خوا‌ب‌ها، سالن نشیمن، آشپزخانه و تراس همگی در معرض دید همسایگان مجاور هستند. بنابراین در طراحی سعی شده با ارائه یک الگو و روش پیشنهادی که الگوبرداری از تکنیک قدیمی در معماری ایرانی است، به ‌شکل مدرن یک حریم امن برای ساکنین خانه فراهم گردد.
راه حل برون‌رفت از چالش دید مزاحم برای ما، طراحی شناشیر و مشربیه در جداره‌های بناست. حتی این الگو در برخی از نقاط مانند تراس‌ها، حیاط و پارکینگ تا عمق قابل توجهی بنا و فضای داخلی آن را درگیر می‌نماید. با این تکنیک فضاهای مذکور با تعریف و کاربرد متفاوت مورد استفاده ساکنین قرار می‌گیرد.
تراس
تراس در ساختمان‌های تهران یا استفاده نمی‌شود و یا تبدیل به انباری شده است. به دلیل مزاحمت دید به‌ندرت ساکنین یک خانه از تراس جهت استراحت و حتی صرف صبحانه و نوشیدن یک قهوه استفاده می‌نمایند و تنها به کشیدن یک سیگار اکتفا می‌کنند.
شبکه‌های متحرک چوبی که در جداره بیرونی تراس نصب و تعبیه شده‌اند دید و نور را کنترل نموده و افراد خانواده می‌توانند با بستن کرکره‌های چوبی دید را محدود و فضای حریم خصوصی بدون مزاحمت را برای خود در تراس فراهم نمایند. از این رو تراس فضایی جهت استراحت و گذران اوقاتی از زمان زندگی می‌تواند باشد، بدون آن‌که -کاربران آن خانه احساس عدم امنیت و آرامش داشته باشند.
حمام
امروزه حمام‌ها در آپارتمان‌ها فضاهایی بعضا بدون کیفیت نور و دید هستند، در این پروژه سعی شده با تکنیک مشربیه و کنترل دید و قرار دادن حمام‌ها در جداره بنا از نور طبیعی و دید به بیرون بدون مزاحمت دید و اشراف همسایگی بهره جست.
پارکینگ (شبکه‌های آجری نما و مشربیه)
تلاش طراح در طراحی یکسان و یکپارچه نما از جنس غالب آجر به رنگ سفید است. از این رودر بخش‌هایی از بنا مانند پارکینگ‌ها که نیاز به دید و نور و حتی تهویه طبیعی دارند ، همان آجر به‌شکل شبکه و با تکنیک خشکه و مسلح نمودن آجرها به میلگرد اجرا شده است. مهمترین نقشی که آجرها دارند بحث امنیت این قبیل فضاهاست که این شبکه‌ها مانند نرده عمل می‌کنند. در حیاط مجموعه نیز همین تکنیک استفاده شده است.
حیاط
علاوه بر نکات فوق‌الذکر مانند عملکرد نرده و ایجاد امنیت برای دیوار‌های حیاط، شبکه طراحی شده در جداره حیاط نوعی دید و ارتباط بصری را با فضای بیرون و شهر برقرار می‌کند. این ارتباط نه شفاف است نه صلب و ارتباطی نیمه شفاف اطلاق می‌گردد. که در زوایایی و موقعیت‌هایی به لحاظ مکانی ناظر در حیاط به بیرون دید دارد. مهمترین مساله حیاط رمپ پارکینگ طبقه اول است که از کنار حیاط به صورت شیب‌دار و صعودی به سمت سقف پارکینگ همکف ماشین‌ها را هدایت می‌نماید. در طراحی سعی شده با دیوار صلب و مرتفعی از جنس چوب و آجردر فصل مشترک و مرز حیاط و مسیر پارکینگ، این دو بخش کاملا تفکیک شده و هرکدام به تنهایی و مجزا قرار گرفته و تنها راه ارتباطی آنها یک پلکان کوچک است.
در بالای دیواره با توجه به عمق و ضخامت دیوار یک باغچه در راستای رمپ قرار گرفته است که در آن پیچ‌های رونده و درختان کاج قرار دارند.
شناشیل و مشربیه
این دو الگو المان‌هایی مربوط به معماری گذشته ماست که بعضا ماهیت آن شبکه‌های مجوف چوبی یا دیواره‌های متخلخل آجری است. مهمترین نقش آن در معماری تامین و ایجاد حریم خصوصی با کنترل دید مزاحم، کنترل اشعه گرمازای آفتاب، نورخورشید، سایه اندازی و تهویه هواست. این الگو بیشتر در مناطق گرم به لحاظ اقلیمی کاربرد دارد.
در پروژه خانه ای با همسایگی سبز سعی کردیم با الهام از این الگو در بدنه و جداره‌های بنا مانند تراس‌ها، فضای عملکردی چون اتاق خواب‌ها، نشیمن و حتی حمام دید مزاحم را کنترل نموده و یک فضای مابین بیرون و درون حریم این خانه ایجاد نماییم. علاوه بر این، پوسته نقش کنترل نورآفتاب و سایه اندازی را نیز دارد.
ساکنین خانه می‌توانند کیفیت متفاوتی را در زندگی این خانه تجربه کنند و در حریم خصوصی ایجاد شده، تجربیات جدید را مانند استحمام در نور طبیعی و دید به بیرون، استراحت در تراس بدون مزاحمت دید و ارتباط بصری ،کنترل نور در فضای حیاط و پارکینگ را داشته باشند. شبکه‌های چوبی حتی در طول روز دید را کنترل کرده و اهالی ساختمان را بی‌نیاز از نصب پرده می‌نمایند.
همسایه سبز
متاسفانه در تهران با ساخت و ساز بی‌رویه با قطع درختان روبرو هستیم. در این طرح سعی شده برای هر واحد یک یا دو درختچه به شکل باغ عمودی در همسایگی نما و پنجره‌ها قرار داده شده تا ساکنین خانه را از حس بصری و لمسی این درختچه‌ها بهره‌مند نمود. حرکت‌های عمودی خطی در نما به‌شکل انتزاعی سعی دارند یک نما غیر متقارن و غیرکلاسیک و سبز را در این منطقه ایجاد نماید.

طراح فضای سبز: گروه امداد گیاه ایران