کنکاشی در ريخت شناسی بازار ايرانی با رويکرد نظريه های فضایی شهر موارد مطالعاتی: بازار شيراز و کرمان

گزارش خطا
نویسنده : آزاده لک، پانته آ حکیمیان
محل انتشار : نشریه صفه 76
نوع مقاله : علمی - پژوهشی
زبان : فارسی
دوره : 27
شماره : 76
زمان انتشار : بهار 1396

بازار به مثابة قلب شهر ايراني نه‌تنها نمود ابعاد اجتماعي‌ـ ‌فرهنگي‌ـ اقتصادي شهر؛ بلکه مهم‌ترين فضاي شهري و بستر استخوان‌بندي شهر ايراني است. در دهه‌هاي اخير توسعه‌هاي نسنجيده و زوال بافت مرکزي شهرها حيات کالبدي، اقتصادي، و اجتماعي بازارها را نيز دچار نقصان کرده است که مهم‌ترين چالش بازآفريني شهري به‌شمار مي‌آيد.

در اين پژوهش، با هدف احياي مهم‌ترين عنصر استخوان‌بندي فضايي‌ـ ادراکي شهر تاريخي، به منظور بازآفريني شهري، باب مطالعات عميق‌تر ريخت‌شناسي بازار ايراني با مطالعه بازار شيراز و کرمان گشوده مي‌شود. در اين مطالعه با روش کيفي و به‌ صورت توصيفي‌ـ تحليلي در گام نخست با داده‌هاي منتج از مطالعات کتابخانه‌اي و مشاهدة نقشه‌ها، بازار شيراز و کرمان را بر اساس نظريه‌هاي فضايي شهر ترانسيک (1986) تحليل و سپس در گام دوم با مصاحبة عميق با ده تن از ساکنان شيرازي و يازده تن از ساکنان کرماني، با انتخاب به روش گلولة برفي، معناي بازار را با تکنيک «تحليل محتوا» استخراج مي‌شود.

نتايج نشان مي‌دهد که بازار ايراني در نظرية توده‌ـ فضا به‌ مثابة يک «فضاي شهري سخت» داراي الگوي سازمان‌دهي محوري و زاويه‌دار است که در شهر به مثابة يک بلوک درشت شهري، همراه با فضاهاي باز هندسي، درون خود مانند آرماتور شهري عمل مي‌کند. در نظرية پيوند فضايي نيز بازار به ‌مثابة «فرم گروهي» و «مگافرم» ‌شناخته مي‌شود که مهم‌ترين بستر ارتباطي شهر قديم را مفصل‌بندي کند. در نظرية مکان نيز بازار مهم‌ترين عنصر تاريخي و نشانه‌اي براي ساکنان شهرهاي تاريخي است که فرم کالبدي منحصر به ‌فرد، مصالح و سبک معماري و مأواي فعاليت‌هاي خريدوفروش و کانون گردشگري شهري دارد. نتايج اين پژوهش مي‌تواند به راهکارهاي طراحي براي طراحان و برنامه‌ريزان در بازآفريني شهري منجر شود.

(1.4 مگابایت) دانلود مقاله  

مشخصات مقاله

مراجع :

افسر، کرامت الله. تاريخ بافت قديمي شيراز، تهران: انتشارات انجمن آثار ملي، 1353.

ايراندوست، کيومرث و آرمان بهمني اورماني. «تحولات كالبدي بازار سنتي در شهرهاي ايران (مطالعة موردي: بازار شهر كرمانشاه)»، در فصلنامة مطالعات شهر ايراني اسلامي، ش 5 (پاييز 1390)، ص 5-16.

باستاني پاريزي، محمدابراهيم. گنجعليخان. تهران: نشر علم، 1367.

بيگلري، اسفنديار. «بازارهاي ايران»، در هنر و مردم، ش 162 (فروردين 1355)، ص 61-62.

پوراحمد، احمد. جغرافيا و ساخت شهر کرمان، تهران: دفتر مرکزي جهاد دانشگاهي،1368.

پورجعفر، محمدرضا و علي پورجعفر. «نقش سرماية اجتماعي در وضعيت اقتصادي بازارهاي سنتي در ايران»، در اولين همايش اقتصاد شهري در ايران، مشهد، 2 و 3 آذر1390.

توسلي، محمود. اصول و روشهاي طراحي شهري و فضاهاي مسکوني در ايران، ج 1، تهران: انتشارات رودکي، 1369.

جهاد دانشگاهي. بازار ايراني، تهران: انتشارات جهاد دانشگاهي، 1392.

چنگيزي، نگار و رضا احمديان. «بررسي شاخصهاي هويت فضاي شهري در بافت تاريخي، نمونﷲ موردي: بازار کرمان»، در فصلنامة علميـ پژوهشي مطالعات شهر ايراني اسلامي، ش 11 (بهار 1392)، ص 53-64.

حميدي، مليحه و رضا سيروس صبري و محسن حبيبي و جواد سليمي. استخوانبندي شهر تهران، سازمان مشاور فني و مهندسي شهر تهران، 1376.

سلطانزاده، حسين. «برخي از خصوصيات شهرسازي و معماري بازارهاي ايران»، در مجموعه مقالات سمينار بازار در فرهنگ و تمدن جهان اسلام، تبريز: انتشارات دانشگاه هنر تبريز، 1372.

ــــــــ . بازارهاي ايران، تهران: دفتر پژوهشهاي فرهنگي، 1386.

شفقي، سيروس. «نقش بازار در ساختار شهر اسلامي»، در فصلنامة تحقيقات جغرافيايي، ش 55 و 56 (پاييز و زمستان 1378).

عباسي، زهرا و فرح حبيب و سيدمصطفي مختاباد امرئي. «تدوين اصول و معيارهاي ادراک فضايي در معماري بازارهاي سنتي»، در مديريت شهري، ش 39 (تابستان 1394)، ص 291-316.

کياني، محمديوسف. نظري اجمالي به شهرسازي و شهرنشيني در ايران، تهران: هواپيمايي جمهوري اسلامي ايران (هما)، 1365.

نصرتپور، دريا و حسين سلطانزاده و سيدهادي قدوسيفر. «مقايسة تطبيقي بازارهاي ايراني و بازارهاي کشورهاي اسلامي، نمونة موردي: بازار يزد در ايران و بازار استانبول در ترکيه»، در مديريت شهري، ش 44 (پاييز 1395)، ص 125-138.

ورجاوند، پرويز. دانشنامة جهان اسلام، تهران: بنياد دائره المعارف اسلامي، 1372.

Erickson, Bill. “The Armature and Fabric as a Model for Understanding Spatial Organization”, in M. Roberts and C. Greed, Approaching Urban Design: the Design Procee, Pearson Education, 2001.

Gauthier, Pierre & Jason Gilliland. “Mapping Urban Morphology: A Classification Scheme for Interpreting Contributions to the Study of Urban Form”, in Urban Morphology, Vol.10, No.1 (2006), pp. 41-50.

Hebbert, Michael. “Figure-ground: History and Practice of a Planning Technique”, in Town Planning Review, Vol 87, issue 6 (2016) ,pp.705-728.

Arjomand Kermani, Azadeh & Eric Luiten. “Preservation and Transformation of Historic Urban. Cores in Iran, the Case of Kerman”, in WSEAS Transactions on Environment and Development, Vol 6, Issue 1 (January 2010), ISSN: 1790‐5079.

Maki, Fumihiko. Investigations in Collective Form, No 2 Special Publication, St. Louis: Washington University, The school of architecture, 1984.

Moosavi, Mir Saeed. “Bazaar and its Role in the Development of Iranian Traditional Cities”, in Conference Proceedings 2005 IRCICA International Conference of Islamic Archaeology, pp. 40‐41.

Sahin, Mustafa Rasit. Analysis of Urban Morphology in Squatter Transformation Areas, M.S Thesis, Middle East Technical University, 2014.

Trancik, Roger. Finding Lost Space, New York: Van Nostrand Reinhold, 1986.

مسابقات

جوایز

نشریات

منابع اینترنتی :

http://sofeh.sbu.ac.ir/