بررسى نرده پنجره هاى بناهاى دوره قاجاريه در همدان

گزارش خطا
نویسنده : حسين حسينى سير
محل انتشار : نشریه صفه 67
نوع مقاله : علمی - پژوهشی
زبان : فارسی
دوره : 24
شماره : 67
زمان انتشار : زمستان 1393

بناهاى دورة قاجارى شهر همدان پنجره هايى با نرده هاى زيبا و متنوع دارد كه نشان از هنر نرده سازان همدانى است. اين دوره، سرآغاز استفادة فلز به جاى چوب در ساخت نردة پنجره ها است كه به «گل نرده» معروفند.

بررسى ها نشان داد كه ساخت نردة پنجره ها نخست جنبة تزيين، حجاب، و حفاظت داشته، ولى به مرور زمان جنبة تزيينى آن قوت بيشترى يافته است. در آغاز، طرح نرده پنجره هاى بناهاى دورة قاجاريه همدان برگرفته از هنر غيربومى بوده و شكلى شبيه به حرف «S» با پيچش حلزونى داشته است. اين شكل تنها طراحى و ساخت نردة پنجره هايى با ابعاد خاص از مستطيل را ميسر مى كرد و استادكاران نمى توانستند سطح پنجره هايى با ابعاد مختلف مستطيل و شكل هاى متفاوت مانند منحنى را كاملاً پوشش دهند. به همين علت آن ها ابعاد شكلى شبيه «S» را تغيير مى دهند و به ابعاد مختلفى دست مى يابند كه سطح كامل پنجره ها را پوشش مى دهند. درنهايت استادكاران با تجربه اندوزى و لحاظ كردن نيازهاى روز، دست به نوآورى مى زنند و خلاقانه با تغيير عمده در شكل شبيه «S» نقش مايه هاى جديد و متنوعى ابداع مى كنند كه خود به عنصرى نو بدل مى گردد و مى توان با قرينه سازى، تركيب، و تكثير آن ها به انواع شكل هاى زيبا با ابعاد متفاوت دست يافت. اين نوآورى تا آنجا پيش مى رود كه به طرح هايى منحصربه فرد و در نوع خود بى نظير منتهى مى گردد، طرح هايى با نقوش متفاوت كه هريك سرآغازى در ساخت انواع نردة پنجره در دورة پهلوى گشت. اين طرح ها در زيرنقش مستطيل و با قرينه سازى اجرا مى شوند. بررسى ها روند تكاملى را در ساخت نردة پنجره ها نشان داد كه از تنوع ابعاد و شكل پنجره ها تبعيت مى كند.

هدف در اين پژوهش، مستندسازى طرح هاى به كاررفته در نرده پنجره و بررسى و شناسايى روش هاى ترسيم و ساخت آن و نيز بومى سازى هنر وارداتى به دست هنرمندان ايرانى است. جمع آورى اطلاعات در اين پژوهش توصيفى تحليلى، با مطالعة ميدانى صورت گرفته است. به اين منظور 68 نردة پنجره در بناهاى باقى مانده از دورة قاجارية شهر همدان شناسايى، مطالعه، و بررسى گرديده و در چهار گروه دسته بندى شده است.

(18.1 مگابایت) دانلود مقاله  

مشخصات مقاله

مراجع :

خاستگاه هاى معمارى پنجره، جُستارى در مفهوم پنجره ». پارسا، محمدعلى

در مجلة مسكن و محيط روستا، ش 134 ،« در زبان فارسى و فرهنگ ايرانى

.94 - (تابستان 1390 )، ص 75

پيرنيا، محمدكريم. آشنايى با معمارى اسلامى ايران، تدوين غلامحسين

. معماريان، تهران: انتشارات دانشگاه علم و صنعت، 1374

حسينى سير، سيدحسين. شناسايى و بررسى طرح نرده پنجر ههاى بافت

. تاريخى همدان، دانشگاه آزاد اسلامى واحد همدان، 1391

خزاعى، ميثم. پنجره به مثابه نظرگاه در نگارگرى ايرانى (دورة تيمورى و

صفوى)، پايان نامة كارشناسى ارشد، اصفهان: دانشكده هنرهاى تجسمى

. دانشگاه هنر، 1390

زمانى، سپيده. سمبوليسم و كاركرد رنگ در ارس ىهاى تاريخى قاجار در دو

شهر اصفهان و تبريز، پايان نامة كارشناسى ارشد، اصفهان: دانشكده هنر

. اديان و تمدن ها دانشگاه هنر، 1389

. زمرشيدى، حسين. پيوند و نگاره در آجركارى، تهران: زمرد، 1380

. . كاش ىكارى ايران (گره معقلى)، جلد 2، تهران: كيهان، 1368

سلطان زاده، حسين. پنجر ههاى قديمى تهران، دفتر پژوهش هاى فرهنگى،

.1375

شيخ بهايى، محمد بن حسين. كليات شيخ بهايى، تهران: انتشارات اقبال،

بى تا.

در ،« مطالعة طرح ارسى هاى كاخ هاى قاجارى تهران » . عليپور، نيلوفر

.22 - فصلنامة نگره، ش 18 (تابستان 1390 )، ص 5

غضبانپور، جاسم. زندگى جديد كالبد قديم، گزيد هاى از بناهاى باارزش

. تاريخى، تهران: انتشارات وزارت مسكن و شهرسازى، 1372 فتحى زاده، مجيد. بررسى نقوش گر هچينى در پنجرة كا خها و مساجد دورة

صفويه در اصفهان، پايان نامة كارشناسى ارشد، دانشكده هنر، دانشگاه هنر

. اصفهان، 1388

: فرهنگستان هنر. فرهن گنامه معمارى ايران در مراجع فارسى، جلد 1

اصطلاحات و مفاهيم، زير نظر سيدمحمد بهشتى و مهرداد قيومى بيدهندى،

انتشارات دانشنامة تاريخ معمارى ايرانشهر و مؤسسة تأليف و ترجمه و نشر

. آثار هنرى (متن)، 1388

قاضى حسينى، زهره. بررسى عناصر فضاى داخلى در نگارگرى ايران (مكتب

تبريز دوم) با تأكيد بر كاركرد پنجره، عنوان عملى: فضاى داخلى ملهم از

. نگارگرى ايران، پايان نامة كارشناسى ارشد، دانشكده هنر، 1385

پنجرة ارسى چشم معمارى » . گودرزى سروش، محمدمهدى و سارا بابازاده

در همايش ملى سازه، راه، معمارى، دانشگاه آزاد اسلامى چالوس، ،« ايرانى

.1390

. ماهرالنقش، محمود. آجر و نقش، تهران: ناشر مؤلف، 1373

. . معمارى مسجد حكيم، تهران: سروش، 1376

. . ميراث آجركارى ايران، تهران: سروش، 1381

مصطفوى، محمدتقى. هكمتانه آثار تاريخى همدان و فصلى دربارة ابوعلى

. سينا، تهران: انتشارات دانشگاه تهران، 1381

معين، محمد. فرهنگ فارسى معين (يك جلدى)، تهران: انتشارات معين،

.1382

مسابقات

جوایز

نشریات

منابع اینترنتی :

http://sofeh.sbu.ac.ir/