طرح پیشنهادی علی طباطبائی و همکاران برای نهمین دوره جایزه معماری میرمیران (معماری بایونیک)

ﺳﺨﻨﺮاﻧﯽ ﻣﻬﻨﺪس ﻣﺤﻤﺪﺑﻬﺸﺘﯽ در داﻧﺸﮕﺎه ﻫﻨﺮ ﺑﻬﺎر  91  ﻃﺒﻖ ﺗﻌﺮﯾﻔﯽ ﮐﻪ از ﻣﻌﻤﺎری ﺑﯿﻮﻧﯿﮏ وﺟﻮد داﺷﺖ، اﺳـﺘﻔﺎده از ﻧﻈﻢ ﺳــﺎﺧﺘﺎری و ﻫﻨﺪﺳــﻪ و ﺗﻨﺎﺳــﺒﺎت ﺑﺮﮔﺮﻓﺘﻪﺷﺪه از ﻃﺒﯿﻌﺖ، ﻣﺤﻮری اﺳﺎﺳﯽ اﺳﺖ. ﺑﺨﺸﯽ از ﺑﺮداﺷﺘﯽ ﮐﻪ از ﻣﻌﻤﺎری ﺑﯿﻮﻧﯿﮏ  ﻣﯽﺗﻮان داﺷﺖ، ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ وﯾﮋﮔﯽﻫﺎﯾﯽ ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﺷﺮاﯾﻂ زﯾﺴـﺘﯽ ﻣﻮﺟﻮدات زﻧﺪه اﺳــﺖ. ﯾﻌﻨﯽ ﻣﯽﺗﻮان وﯾﮋﮔﯽﻫﺎ و رﻓﺘﺎرﻫﺎی ﯾﮏ ﻣﻮﺟﻮد زﻧﺪه را ﺑﺮاﯾﺶ ﻣﺘﺼﻮر ﺷﺪ. وﯾﮋﮔﯽﻫﺎﯾﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻗﺪرت رﺷﺪ، ﺗﺸﺨﯿﺺ و ﻋﮑﺲاﻟﻌﻤﻞ.

ﻃﺮاﺣﯽ و ﺧﻠﻖ ﻣﺤﯿﻄﯽ ﮐﻪ ﻗﺎﺑﻠﯿﺖ ﻧﺸـﺎندادن ﻋﮑﺲاﻟﻌﻤﻞ را داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ، ﻫﺪف ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ، ﮐﻪ ﺑﺎ ﻣﺤﻮرﯾﺖِ ﯾﺎﻓﺘﻦ و اﻧﺘﺨﺎب ﻧﻈﻢ ﺳـﺎﺧﺘﺎری از ﻃﺒﯿﻌﺖ ﺑﺎ ﺗﻨﺎﺳـﺒﺎت ﻣﺨﺘﺺ ﺧﻮد ﮐﻪ در زﻣﺎن و ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﺷﺮاﯾﻂ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻣﯽﮐﻨﺪ، اداﻣﻪ داﺷﺖ. اﻧﺘﺨﺎب ﺳﺎﺧﺘﺎر وروﻧﻮی (voronoi) ﮐﻪ واﺑﺴــﺘﻪ ﺑﻪ ﺗﺮاﮐﻢ ﻧﻘﺎط، ﺗﺮاﮐﻢ ﺳﺎﺧﺘﺎر آن ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻣﯽﮐﻨﺪ، ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑﺎ ﻧﯿﺎز ﺑﻪ ﺗﻌﺎﻣﻞ اﻧﺴــﺎنﻫﺎ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪ. ﮔﻔﺘﻨﯽ اﺳﺖ ﻫﻨﺪﺳﻪی وروﻧﻮی از ﻗﺮارﮔﯿﺮی ﺑﺎﻓﺖﻫﺎی ﻃﺒﯿﻌﯽ ﮐﻨﺎر ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ اﺳـــﺖ. ﻧﻤﻮﻧﻪﻫﺎی اﯾﻦ ﻫﻨﺪﺳﻪ در ﻧﻈﻢ ﺳﺎﺧﺘﺎری ﻋﻨﺎﺻﺮی ﻃﺒﯿﻌﯽ ﻧﻈﯿﺮ ﺗﺎرﻋﻨﮑﺒﻮت و ﺗﺎرﻫﺎی ﻋﺼﺒﯽ ﻣﯽﺗﻮان ﻣﺸﺎﻫﺪه ﮐﺮد.

اﯾﻨﮑﻪ ﺑﺘﻮان  در ﺷﻬﺮ ﻗﺪم زد، و در ﺟﺎﯾﯽ از ﻫﻤﯿﻦ ﺷﻬﺮ ﺑﺎ اﻧﺴﺎنﻫﺎﯾﯽ دﯾﮕﺮ ﺟﻤﻊ ﺷﺪ و ﺑﻪ ﮔﻔﺘﮕﻮ، ﺗﺒﺎدل ﻧﻈﺮ و اﺣﺴـﺎﺳﺎت ﭘﺮداﺧﺖ، ﺗﺠﺮﺑﻪ اﯾﺴﺖ ﮐﻪ اﻣﺮوزه ﺑﺪﻟﯿﻞ اﻫﻤﯿﺖ ﺳﺮﻋﺖ در زﻧﺪﮔﯽ، ﻧﺎدﯾﺪه ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد. وﺟﻮد اﯾﻦ ﺟﻤﻊﻫﺎی دوﺳﺘﺎﻧﻪ ﯾﺎ ﻫﻤﺎن ﺗﻌﺎﻣﻞ از وﯾﮋﮔﯽﻫﺎی ﺟﺪاﻧﺎﺷﺪﻧﯽ اﻧﺴﺎنﻫﺎ اﺳﺖ. اﻫﻤﯿﺖ اﯾﻦ وﯾﮋﮔﯽ را ﻣﯽﺗﻮان از ﻣﻬﻨﺪس ﺑﻬﺸﺘﯽ ﻧﻘﻞﻗﻮل ﮐﺮد:  اوﺿﺎع ﺷﻬﺮ اوﺿﺎع دﻣﻮﮐﺮاﺳﯽ را ﻣﺘﺎﺛﺮ ﻣﯽﮐﻨﺪ. ﺷﻬﺮی ﮐﻪ ﭘﯿﺎده رو و ﻣﺮاﮐﺰ ﺷﻬﺮی ﻧﺪارد ﺗﺠﺮﺑﻪ ﺷـﻬﺮوﻧﺪی ﻧﺪارد و آن اﺟﺘﻤﺎع ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺪ در ﻋﺮﺻــﻪی دﻣﻮﮐﺮاﺳﯽ ﭼﻨﺪان ﺻﺎﺣﺐ ﻧﻈﺮ ﺑﺎﺷﺪ.”

 اﮔﺮ ﺑﺮای ﻣﺤﯿﻄﯽ،  از وﯾﮋﮔﯽﻫﺎی ﯾﮏ ﻣﻮﺟﻮد زﻧﺪه را درﻧﻈﺮﮔﺮﻓﺖ ﮐﻪ ﻗﺪرت ﺗﺸﺨﯿﺺ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ و ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﻣﯿﺎن اﻧﺴـﺎن و ﺟﻤﻌﯽ از اﻧﺴـﺎنﻫﺎ ﺗﻤﺎﯾﺰ ﻗﺎﺋﻞ ﺷﻮد و در ﻫﺮﮐﺪام از اﯾﻦﺷﺮاﯾﻂ، ﻋﮑﺲاﻟﻌﻤﻠﯽ ﺧﺎص از ﺧﻮد ﻧﺸﺎن دﻫﺪ، آﯾﺎ ﻧﻤﯽﺗﻮان ﺑﺎ ﭼﻨﯿﻦ ﻣﺤﯿﻄﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﻮﺟﻮدی زﻧﺪه ﺑﺮﺧﻮرد ﮐﺮد؟اﮔﺮ از ﺑﺎﻻ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﺤﯿﻂ ﮐﻪ ﭘﺎوﯾﻮن ﻫﻢﻧﺸﯿﻨﯽ ﻧﺎمﮔﺬاﺷﺘﻪﺷﺪه، ﺑﻨﮕﺮﯾﻢ، ﺷﺶ ﺿﻠﻌﯽ-ﻫﺎﯾﯽ ﺗﺸﮑﯿﻞ ﺷﺪه از ﺧﻄﻮﻃﯽ ﻣﯽﺑﯿﻨﯿﻢ ﮐﻪ ﺗﺮاﮐﻢ اﯾﻦ ﺷﺶ ﺿﻠﻌﯽﻫﺎ در ﻫﻤﻪ ﺟﺎ ﺗﻘﺮﯾﺒﺎ ﯾﮑﺴﺎن اﺳﺖ، اﻣﺎ ﺑﺎ ﺟﻤﻊﺷﺪن اﻧﺴﺎنﻫﺎ در ﮐﻨﺎر ﻫﻢ، ﺷﺶ ﺿﻠﻌﯽ ﺑﺎﻻی ﺳﺮﺷﺎن ﮔﺴﺘﺮده ﺷﺪه و در ﺑﺎﻗﯽ ﻧﻘﺎط ﻣﺘﺮاﮐﻢ ﻣﯽﮔﺮدﻧﺪ. 

اﻧﺴﺎﻧﯽ وارد ﭘﺎوﯾﻮن ﻫﻢﻧﺸﯿﻨﯽ ﻣﯽﺷﻮد و از ﻻﺑﻼی ﺧﻄﻮﻃﯽ ﮐﻪ ﮔﻮﯾﯽ ﻣﯿﺎن آﺳﻤﺎن و زﻣﯿﻦ ﮐﺶآﻣﺪه اﻧﺪ، ﻣﯽﮔﺬرد و ﻓﺮد اﺣﺴـﺎس ﻣﯽﮐﻨﺪ ﺑﺎ ﺷﺶ ﺿﻠﻌﯽﻫﺎﯾﯽ در اﻃﺮاف و ﺑﺎﻻی ﺳﺮش اﺣﺎﻃﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ. ﺣﺎل اﮔﺮ ﺟﻤﻌﯽ از اﻧﺴﺎنﻫﺎ وارد ﭼﻨﯿﻦ ﻓﻀـﺎﯾﯽ ﺷﻮﻧﺪ، ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﻗﺪرت ﺗﺸﺨﯿﺺ ﻣﺤﯿﻂ ﻣﯿﺎن اﻧﺴﺎن و ﺟﻤﻌﯽ از اﻧﺴﺎنﻫﺎ، ﺳﺎﺧﺘﺎر ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻣﯿﺎﺑﺪ و ﺑﺎ ﺗﺮاﮐﻢ ﻧﻘﺎط در ﺟﺎﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺟﻤﻊ اﻧﺴﺎنﻫﺎ در آنﻫﺎ ﺣﻀﻮر ﻧﺪارﻧﺪ، ﻣﺤﯿﻂ ﺟﺎ ﺑﺎزﮐﺮده و ﺑﻪ اﯾﻦﺷﮑﻞ ﺟﻤﻊ اﻧﺴﺎنﻫﺎ را درﺑﺮﻣﯽﮔﯿﺮد. در واﻗﻊ ﻣﺤﯿﻂ در ﺟﻬﺖ ﺗﺮﻏﯿﺐ اﻧﺴﺎنﻫﺎ ﺑﻪ ﺗﺸﮑﯿﻞ ﺟﻤﻊﻫﺎی دوﺳﺘﺎﻧﻪ و ﺗﻌﺎﻣﻞ ﻣﯿﺎن آنﻫﺎ، رﻓﺘﺎر ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ.