بازیابی طرح باغ و آبادی عزت‌آباد نمونه‌ای از باغ‌سازی حاکمان محلی ابرکوه

گزارش خطا
نویسنده : حمیدرضا جیحانی، لیلا اکرمی
محل انتشار : نشریه صفه 72
نوع مقاله : علمی - پژوهشی
زبان : فارسی
دوره : 26
شماره : 72
زمان انتشار : بهار 1395

خصوصیات جغرافیایی، نمونه­های باقی­مانده، و اثری همچون سرو کهن‌سال همگی نشانه­هایی از این موضوع­ هستند که منطقۀ ابرکوه دربردارندۀ باغ‌ها و میراث­دار سنتی کهن در باغ­سازی بوده است. بخش وسیعی از این باغ‌ها مرهون ساخت زمین و برنامه­ریزی برای استفادۀ بهینه از زمین‌های «سنگی» و «قابل کشت» با دو کاربرد متفاوت بوده است. به‌جز باغ‌های مجزا، گونه­ای از باغ‌ها در ابرکوه و حومۀ آن قابل مشاهده است که بر اساس ترکیبی از باغ‌ها و مزارع و بر مبنای آب یک قنات شکل گرفته­اند. یکی از این نمونه­ها باغ عزت­آباد یا امیدسالار است که در اثر خشک شدن آب قنات و نبود رسیدگی در معرض تخریب است. با وجود آسیب­های جدی، شناخت باغ و مجموعۀ پیرامونش می­تواند درک ما را از باغ­سازی در ابرکوه غنا بخشد. این باغ در بیرون از حصار قدیمی شهر در منطقه­ای به همین نام واقع شده است. مالک اولیۀ باغ شخصی به نام سالار نظام است و بعد از او فرزندش امیدسالار صاحب باغی می­شود که اکنون به نام او در اذهان عمومی باقی مانده است. در مقالۀ پیش روی درر شناخت طرح و خصوصیات اصلی سعی شده است. در پی این هدف، مطالعۀ سوابق مرتبط در متون تاریخی، بررسی اسناد و مدارک، تحقیقات میدانی و بهره­گیری از اطلاعات مطلعین محلی در مرکز توجه بوده است. این باغ حدود 27000 متر مربع مساحت دارد و در میان باغ‌ها و مزارع و در جوار قلعه­ای سکونتی جای گرفته است و با خیابانی کوتاه به راه اصلی ابرکوه به یزد متصل می­شود. باغ دربردارندۀ کوشکی در مقابل ورودی اصلی و به فاصلۀ نزدیک­تری به دیوار انتهایی باغ، صحن اصلی با خیابان­بندی و کرت­ها، برج­های دو طبقه در چهار گوشۀ حصار، و دو ورودی اصلی و فرعی است. در روزگار رونق باغ و کوشک، این کوشک فضایی تشریفاتی بوده و در عین حال طبقۀ بالای کوشک و محدودۀ پشت آن فضایی خصوصی­تر را شکل می­داده­اند.

(1.7 مگابایت) دانلود مقاله  

مشخصات مقاله

مراجع :

ابن بلخی. فارسنامه ابن بلخی، بر اساس متن لسترنج و نیکلسن، توضیح و تحشیه منصور رستگار فسایی. شیراز: بنیاد فارس‌شناسی، ۱۳۷۴.

ابن حوقل، محمد بن علی. سفرنامۀ ابن حوقل، ایران در صوره الارض، ترجمه و توضیح جعفر شعار، تهران: انتشارات امیر کبیر، 1366.

ابن خردادبه، ابی القاسم عبیدالله بن عبدالله. مسالک و ممالک، ترجمۀ سعید خاکرند، تهران: موسسه مطالعات و انتشارات تاریخی میراث ملل، 1371.

اصطخری، ابو اسحق ابراهیم. مسالک و ممالک، به کوشش ایرج افشار، تهران، بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار، 1373.

افشار، ایرج. «ابرقو»، در مجلۀ دانش، ش 4 (تیرماه 1328)، ص 232-234.

امین احمد رازی. تذکرۀ هفت اقلیم، با تصحیح و تعلیقات و حواشی محمدرضا طاهری. تهران: سروش، ۱۳۷۸.

برهان، محمدحسین بن خلف تبریزی. برهان قاطع، ج اول، به اهتمام محمد معین، تهران: امیر کبیر، ۱۳۶۲.

بهشتی، سیدمحمد. «خیابان ولیعصر، چهارباغ معاصر»، در اثر، ش 67 (۱۳۹۳)، ص ۳-۱۴.

پیرنیا، محمدکریم. «باغ‌های ایرانی»، در مجلۀ آبادی، ش ۱۵ (زمستان ۱۳۷۳)، ص ۴-۹.

جیحانی، حمیدرضا و آتوسا عمرانی. «باغ و قصر بانوی عظمی»، در مجلۀ علمی ترویجی اثر، ش 65 (1393)، ص 33-50.

حاصلی، مرضیه. احیای باغ‌های باغ‌شهر ابرکوه (مطالعۀ موردی: باغ‌های مسیر قنات کته نو)، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد معماری، دانشکده معماری و شهرسازی دانشگاه یزد، 1386.

رضایی‌پور، مریم. طرح مرمت باغ کهنه و بازیابی خیابان میان باغ کهنه و باغ فین، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد طراحی محیط، دانشگاه تهران، ۱۳۸۸.

سازمان اسناد املاک کشور، پرونده ثبتی کوشکِ باغ عزت‌آباد، 1386.

شركت خدمات مهندسي آب و خاك منطقه‌اي يزد، گزارش طرح مطالعات شناسايي و طبقه‌بندي قنوات داير استان يزد ( شهرستان ابركوه)، اسفند 1377.

شیروانی، زین‌العابدین. بستان ‌السیاحه، با مقدمه و تصحیح منیژه محمودی، تهران: حقیقت، ۱۳۸۸.

شیروانی، زین العابدین. حدائق السیاحه، تهران: دانشگاه تهران، 1348.

قباديان، عطاءالله. سيماي طبيعي استان يزد در ارتباط با مسايل كويري، یزد: استانداري يزد، 1361.

قهرمانی، ابوالفتح. یزد نگین کویر، ی‍زد: ان‍ج‍م‍ن‌ ک‍ت‍اب‍خ‍ان‍ه‌ه‍ای‌ ع‍م‍وم‍ی‌ ی‍زد، ۱۳۷۵.

کارگر، سامان. طرح مرمت و سامان‌دهی مسجد جامع ابرکوه، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد مرمت و احیای بناها و بافت‌های تاریخی، دانشکده هنر و معماری دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران مرکز، 1389.

مدرس‌زاده ابرقوئي، سيدعلي. شناخت ابرقوه و قدمت آن، اصفهان: انتشارات خدمات فرهنگي جهاد دانشگاهي، 1377.

مرادی، فرزین و کاظم مختارنیا. پروژه مستندنگاری باغات ابرکوه (گزارش منتشرنشده)، به سفارش ادارۀ کل میراث فرهنگی و گردشگری استان یزد، 1385.

مستوفی قزوینی، حمدالله. نزهه ‌القلوب، تهران: دنیای کتاب، 1362.

معتمدی، محسن. جغرافیای تاریخی تهران، تهران: نشر دانشگاهی، 1381.

مک‌گرگور، چارلز متکاف. شرح سفری به ایالت خراسان و شمال غربی افغانستان، ترجمۀ مجید مهدی‌زاده. مشهد: آستان قدس رضوی، 1366.

منشی‌زاده، محمدحسین. سفرنامۀ منشی‌زاده، به اهتمام محمدباقر منشی‌زاده و با مقدمۀ ایرج افشار، یزد: امین، 1371.

نقشه‌ها و مدارک سازمان نقشه‌برداری کشور.

یاقوت حموی، شهاب‌الدین ابی عبدالله یاقوت. معجم البلدان، ج اول، بخش نخست، ترجمۀ علی‌نقی منزوی، تهران: سازمان میراث فرهنگی کشور، 13۸۰.

جمع‌‌آوري اطلاعات با مشاهده و جمع‌آوری اطلاعات شفاهی با ارگان‌هاي ذي‌ربط شهرداری، منابع طبیعی و آبخیزداری، جهاد کشاورزی، ادارۀ میراث فرهنگی، و مصاحبه با آقایان سیدجلیل داوودی، حاج احمد امیدی، مهندس احمدرضا زرنگار، حاج محمدحسن نجاتی و استادكار قديمي حاج امير معمارزاده.

Alemi, Mahvash. The Garden City of Shah Ṭahmasb Reflected in the Words of His Poet and Painter. Interlacing words and things: Bridging the nature-culture opposition in gardens and landscape, ed. Stephen Bann, Washington, D.C: Dumbarton Oaks Research Library and Collection, 2012, pp. 95-113.

مسابقات

جوایز

نشریات

منابع اینترنتی :

http://sofeh.sbu.ac.ir